آثار توافق هسته ای احتمالی بر اقتصاد ایران

رسیدن به توافق با قدرتهای جهانی از دید بسیاری از صاحبنظران و فعالان اقتصادی، کلید گشایش در وضعیت بغرنج موجود است و به نظر می رسد با این گشایش و در پی رفع تحریمها، تا حدود زیادی آرامش به فعالیتهای اقتصادی باز می گردد.

نظر به اهمیت دستیابی به توافق هسته ای این پرسش پیش می آید که اگر توافقی حاصل نشود، چه روزهایی پیش روی اقتصاد کشور است و تجارت و صنعت با چه وضعیتی روبه رو خواهند شد؟

عضو هیأت نمایندگان اتاق ایران معتقد است: ما خواه ناخواه و برای خروج از رکود و تورم باید تأثیر بی چون و چرای تحریمها در ایجاد شرایط فعلی و تشدید آن را مدنظر داشته باشیم.

مسعود دانشمند که رئیس اتاق بازرگانی مشترک ایران و امارات هم هست، در روزهای برپایی نمایشگاه مطبوعات میهمان غرفه قدس بود و به برخی پرسشهای خبرنگار ما در این زمینه پاسخ داد. مصاحبه ما را با او بخوانید.

آقای دانشمند! دولت مدعی است، موفقیت برنامه ای که برای خروج از رکود تدوین کرده، منوط به رفع تحریمها نیست و حتی گزینه احتمال تداوم این شرایط را هم لحاظ کرده است. به نظر شما آیا این تمام واقعیت است و اصولاً می توان از خروج از رکود و تورم با فرض تداوم شرایط موجود سخن گفت؟

– واقعیت این است که تحریمها تا به امروز بر اقتصاد ما تأثیرگذار بوده است و این را باید قبول کرد که خروج از رکود و تورم در صورت رفع تحریمها آسانتر است. وقتی به واسطه تحریم بانکی، امروز ما به نظام بانکی جهان متصل نیستیم و از نرخ بهره جهانی بی بهره شده ایم، قیمت تمام شده کالا بشدت افزایش یافته است. در واقع اگر در گذشته یک واحد تولیدی برای خرید مواد اولیه تضامین لازم را به بانک می داد و با پرداخت 20 درصد، کالا را تحویل می گرفت و بقیه را به شکل اقساط می پرداخت هزینه به مراتب کمتری برای تأمین مالی می پرداخت و نقدینگی واحد تولیدی در سال چندین بار گردش داشت.

امروز اما گشایش اعتباری نداریم و ناگزیریم کل پول مورد نظر را حواله کنیم، پس اگر در گذشته تولید کننده هزار واحد کالا را با 100 میلیون تومان تولید می کرد، حالا حداقل تولید را با همان سرمایه دارد. با تحریم های بانکی وضع شده سرمایه حداکثر سالی دو بار گردش دارد، چون قیمت تمام شده سر به فلک کشیده است. برای مثال خودروسازان می گویند، یک سوم بهای خودرو را به طور مستقیم و غیر مستقیم صرف هزینه های تأمین مالی می کنند… این ارقام تکان دهنده است. حال اگر ما با رفع تحریمها به سیستم بانکی دنیا متصل شویم و بتوانیم از تسهیلات و نرخ بهره ناچیز آن استفاده کنیم، قطعاً خروج از رکود میسر است و اگر این تحریمها تداوم یابد شرایط کمی سخت تر خواهد شد. بی تأثیری تحریمها را به هیچ وجه قبول ندارم، چون حتی اگر فقط تحریم بانکی لغو شود، شاهد گشایش قابل توجهی در اقتصاد کشور خواهیم بود.

این را مدنظر داشته باشید، تحریمی که علیه کوبا اعمال شد، با تحریم ما فرق دارد و تحریم کنندگان با هوشمندی تمام به دنبال این هستند که با کمترین زحمت بیشترین کنترل را بر ایران داشته باشند، از این رو در سه قالب بانک، بیمه و حمل و نقل ما را تحت فشار قرار داده اند و این بدان معناست که حتی اگر کالایی رایگان به ما داده شود، باز هم برای آوردنش به حمل و نقل احتیاج داریم و به فرض اینکه مشکل حمل و نقل نباشد، باز هم باید بتوانیم آن کالا را بیمه کنیم… آنها در واقع شرایط تجارت و مبادله کالا را سخت کرده اند.

پس در صورت لغو تحریمها، می‌توان انتظار داشت از صف تقاضای دریافت تسهیلات بانکی هم کاسته شود؟

– بدون شک همین طور خواهد شد، چون وقتی بخشی از تقاضای تسهیلات بانکی به نظام بانکی جهان منتقل شود، از میزان تقاضای بازار پولی داخل کم می شود که این موضوع کاهش نرخ بهره بانکی را هم در پی دارد، به این دلیل که عمده متقاضیان تسهیلات در کشور، تجار و وارد کنندگان کالا به کشور هستند که اگر اینها از صف تسهیلات خارج شوند، به طور خودکار عرضه و تقاضا در نظام مالی کشور سر و سامان می گیرد.

توافق موقتی که صورت گرفت تا چه حد بر تسهیل امور تجاری و بانکی تأثیر داشت؟

– در نتیجه این توافق موقت هیچ تحریمی رسمی و علنی برداشته نشد، فقط بخشی از پول خودمان را به خودمان برگرداندند که این مسأله خود مشکل گشا بود. البته اتفاق خوبی که رخ داد این بود که در مواردی تحریم کنندگان چشمشان را بر روی فروش برخی کالاها به ایران بستند و به شرکتها اجازه صادرات به ایران را دادند.

با توجه به اینکه تقریباً مهلت رسیدن به توافق رو به اتمام است، چنانچه توافقی حاصل نشود و با فرض تداوم تحریمها و شاید تشدید آن، چه وضعیتی قابل پیش بینی است؟

– واقعیت این است که اگر شرایط موجود ادامه داشته باشد، با توجه به اینکه درآمدهای نفتی هم اخیراً رو به کاهش گذاشته، شرایط سخت تر خواهد شد چون ارز کمتری به کشور وارد می شود.