بازارهای مشتقه ارز ضرورت امروز اقتصاد کشور

در ابتدای کار دولت یازدهم ، محدود شدن دسترسی اقتصاد کشور به منابع ارزی حاصل از فروش نفت و کالاهای غیرنفتی در راستای افزایش تحریم ها لزوم بازنگری در روابط و تعاملات بین المللی را ایجاب می کرد که حتی با گسترش تعاملات و مثبت کردن فضای سیاسی کشور و حرکت از تحریم های شدید بین المللی به سمت پسابرجام شرایط اقتصادی کشور برای برآورده شدن انباشت انتظارات را فراهم نکرد چرا که همزمان با رویکرد نوگرایانه تعامل با کشورهای مختلف توسط دولت یازدهم از تیرماه سال 1393 قیمت نفت شروع به کاهش نمود که موجب شد تا دستیابی به منابع ارزی در سطح محدود قبلی باقی بماند.

تامین مالی پروژه های بزرگ عمرانی و غیر عمرانی در دوران تحریم و پساتحریم، یکی از چالش های اجرایی اقتصاد کشور در شرایط پسا برجام است. بدون شک با توجه به محدودیت های بیان شده در بالا، لزوم تزریق منابع خارجی به عنوان کاتالیزور توسعه اقتصادی کشور توسط هر نظریه پرداز اقتصادی مورد تاکید است برای این منظور ضروریست که سیاست های اقتصادی کشور به سمت ایجاد بازار مشتقه ارزی حرکت کنند.

تشکیل بازار مشتقه ارزی موجب می شود که نگرانی های سرمایه گذاران ناشی از پوشش ریسک کاهش یافته و زیرساخت های لازم را مهیا شود. همچنین تشکیل چنین بازاری موجب شود تا مسیر سرمایه گذاری خارجی که علاوه بر تامین مالی، ورود تکنولوژی را به همراه داشته ، هموار شود. کشورهایی مانند کره جنوبی می توانند به عنوان نمونه های موفق اجرای سیاست های توسعه ای مورد توجه قرار گیرد. بازار مشتقه ارز، نوسانات ارزی را پوشش  می دهد و علاوه بر سرمایه گذاری خارجی، توسعه صادرات را به همراه دارد.

پوشش ریسک نوسانات نرخ ارز که به هجینگ معروف است می تواند نوسانات غیرعادی (بیش از 5 درصدی) نرخ ارز را پوشش داده و صادرکننده کالا و خدمات را با ضرر و زیان مواجه شود. به علاوه بازار های مشتقه ارز برای سرمایه گذار خارجی که بازار ایران را بازار سودآوری می بینند اما به دلیل نوسانات شدید ارزی طی سالیان اخیر امنیت فکری و مالی جهت سرمایه گذاری را ندارد، می تواند راهگشا تلقی شود.

ایجاد بازار مشتقه ارز در بورس می تواند علاوه بر ایجاد بازاری شفاف و تعادل در قیمت ارز، دست دلالان ارزی و سفته بازی خیابانی را کاهش دهد. بازارهای مشتقه بورسی مانند قراردادهای فیوچرز یا گاه قراردادهای بورس آپشن می تواند مثمرثمر باشد.

با توجه به منابع محدود ارزی برخی از صاحب نظران ایجاد بورس ارز را در شرایط فعلی کار صحیحی نمی دانند اما باید در پاسخ به چنین رویکردی اعلام داشت که شفافیت ارزی بایستی با منابع ارزی صادرکنندگان و واردکنندگان حاصل شود و انحصارگر عرضه مانند بانک مرکزی نمی تواند شفافیت بازار رقابتی را ایجاد کند؛ بعلاوه اگر این موضوع را با نوسانات نرخ ارز که طی مهر ماه 1391 نرخ دلار 3700 تومان بوده و در شرایط فعلی کمتر از 3500  تومان است مقایسه شود مشاهده می شود علی رغم تورم های متوالی، نرخ ارز تغییر نداشته که قدرت واردکننده را افزایش و ضرر صادرکننده را به همراه دارد.

گرچه مواردی مانند رفع کامل تحریم ها و برقراری رابطه با کشورهای مختلف و همچنین یکسان سازی ارز را می توان جزء پیش شرط های ایجاد بورس ارز دانست اما نیاز امروز اقتصاد کشور ایجاب می کند که سیاست های دولت به سمت شفاف سازی هر چه بیشتر بازار ارزی پیش برود به طوری که موجب شود که تخصیص کارای منابع ارزی در کشور ایجاد شود.

به هر حال با توجه به ظرفیت های اقتصادی کشور، که از ان جمله می توان به جمعیت تحصیلکرده و دارا بودن بیش از نه درصد از منابع طبیعی جهان اشاره کرد باید بتوان رشد سریع رای تجربه کرده و به اقتصاد تسعه یافته تبدیل شد و می توان در کوتاه مدت و با برنامه ریزی، تغییر نگرش در سطح جامعه به رشد پایدار و مبتنی بر تولید دست یافت و به یک اقتصاد نوظهور در سطح بین الملل تبدیل شد.