تکاپوی سرمایه گذاران خارجی برای ورود به بازار سرمایه ایران

همزمان با پیشرفت مذاکرات هسته‌ای و توافق ایران با گروه 1+5، سرمایه‌گذاران خارجی به ویژه از نوع نهادی در پی ایجاد آمادگی هر چه بیشتر برای حضور فعال در بازار سرمایه کشورمان در عصر پسا برجام هستند. بازاری که به زعم آنها در اقتصادی با ثبات بالاتر نسبت به اقتصادهای نوظهور در حال فعالیت است. در کنار عوامل و ویژگی‌های جذاب بازار سرمایه ایران برای سرمایه‌گذاران خارجی، محور مذاکرات و سؤالات سرمایه گذاران خارجی حول موضوعاتی است که در این یادداشت به صورت اجمالی به برخی از آنها اشاره می‌شود.

ساختار حاکمیتی بازار سرمایه ایران با وجود نهاد ناظر و بورس‌های اوراقی و کالایی، نهادی مالی دیگر را در خود جای داده است که به دلیل کار ویژه‌های ذاتی آن در کنار یگانگی‌اش در این بازار، مورد توجه زیادی از سوی سرمایه‌گذاران خارجی قرار می‌گیرد. بر همین اساس، تکاپوی سرمایه گذاران خارجی برای ورود به بازار سرمایه ایران در ماه های اخیر افزایش یافته است و شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه (سمات)، میزبان سرمایه‌گذاران خارجی پرسشگری است که به دنبال آشنایی با مکانیسم‌های موجود در این بازار از منظر امور پیش و پس از معاملات هستند. آنها بررسی درخت پربار بازار سرمایه ایران را از ریشه‌اش آغاز می‌کنند و سمات نیز در این تعامل فعال بر اساس مأموریتی که بر دوش خود احساس می‌کند، می‌کوشد تا ضمن معرفی وضعیت موجود در پی یافتن راه‌حل‌ها و مدل‌های جدید به منظور تسهیل حضور سرمایه‌گذاران مزبور در بازار سرمایه ایران باشد.

در این میان، سمات همواره در پی راه‌حل‌هایی است که دو مطالبه را پاسخ‌گو باشد. راه‌حلی که ضمن تسهیل شرایط حضور سرمایه‌گذاران بین‌المللی، امنیت و اعتماد را به عنوان رسالت اصلی سمات در مطلوب‌ترین وضعیت ممکن حفظ نماید.

سرمایه‌گذاران خارجی عموماً پرسش‌های خود را از چگونگی ارتباط با نهادهای تولیت حساب جهانی (Global Custodian) آغاز کرده و در خصوص ایفای وظایف تولیت حساب مرکزی (Central Custodian) توسط سپرده‌گذاری سؤال می‌نمایند. در این رابطه مدل‌ها و روش‌هایی در تعامل با سرمایه‌گذاران خارجی و همچنین برخی نهادهای مالی فعال در بازار سرمایه در حال پیگیری است و در این راستا به توفیقاتی حاصل شده است.

مسأله دیگر مورد توجه سرمایه‌گذاران خارجی، سازوکار تسویه و پایاپای در ایران و چگونگی تطبیق‌پذیری آن با مدل‌های متداول بین‌المللی است. سرمایه‌گذاران خارجی همچنین در خصوص ریسک‌های موجود در این عرصه و همچنین تمرکز این ریسک‌ها سؤالاتی دارند. در این مباحث تلاش شده است تا با حضور بانک‌های عامل تسویه و همچنین کارگزاران نگرانی‌های سرمایه‌گذاران خارجی در این بخش نیز مرتفع شود. خوشبختانه در رابطه با عملیات تسویه تعامل بسیار مناسبی میان سمات و بانک‌های تجاری عامل تسویه وجود دارد که در پیشبرد برنامه‌ها بسیار مؤثر بوده است.

در جلسات مشترک با سرمایه‌گذاران خارجی، نظام ثبتی بازار سرمایه نیز برای آنها تشریح می‌شود و به خدمات با ارزش افزوده سپرده‌گذاری مرکزی در این راستا اشاره می‌شود. سرمایه‌گذاران خارجی در این خصوص با سامانه جدید ثبتی شرکت (IRPT) آشنا می‌شوند و امکانات جدید این سامانه برای مشارکت‌کنندگان بازار تشریح می‌شود. سامانه‌ای که ضمن بهبود وضعیت نظام ثبتی بازار سرمایه ایران، به همت متخصصان داخلی طراحی و پیاده‌سازی شده است و قابلیت گفتگو با همه سیستم‌های با طراحی استاندارد را بر اساس پروتکل‌های بین‌المللی داراست.

به واقع بازگشایی در‌های بازار سرمایه ایران در دوران پساتحریم به روی علاقه‌مندان و سرمایه‌گذاران بین‌المللی مستلزم این است که همه دست‌اندرکاران بازار سرمایه تحت نظارت سازمان بورس و اوراق بهادار و بر اساس سیاست‌های کلان اقتصادی، اندکی به پیش آیند و از وضعیت موجود برای رسیدن به وضعیت مطلوب گذر کنند. ایده‌ای که شرکت سپرده‌گذاری مرکزی نیز بر این مبنا در کنار سایر نهادهای مالی دنبال می کند.

* دکتر محمد سجاد سیاهکار زاده مدیر برنامه ریزی و توسعه سمات