نفت بشکه ای 20 دلار می شود؟

خبرگزاری رویترز در گزارشی درباره پیش‌بینی تحولات بازار نفت در آینده نوشت: بهای نفت تا کجا می‌تواند پایین بیاید و چه مدت در این سطح باقی خواهد ماند؟ کاهش 50 درصدی قیمت نفت این دو سوال را مطرح می‌کند و در حالیکه هیچ کس نمی‌تواند به طور مطمئن به سوال اول پاسخ دهد، پاسخ سوال دوم کاملا ساده است.

بر اساس گزارش راتین بورس، قیمتهای پایین نفت آنقدر باقی خواهد ماند تا یکی از این دو اتفاق رخ دهد: احتمال اول که بیشتر فعالان بازار و تحلیلگران آن را انتظار می‌کشند این است که عربستان هر زمان که به اهداف ژئوپلتیک یا اقتصادی مدنظر خود که باعث شده این کشور قیمت نفت را پایین بیاورد دست پیدا کند، قدرت انحصاری اوپک را بازگرداند. امکان دوم این است که بازار جهانی نفت به سمت شرایط رقابتی عادی پیش برود که در آن قیمت‌ها براساس هزینه‌های جانبی تولید تعیین می‌شود نه قدرت انحصاری عربستان یا اوپک.

این امر ممکن است یک سناریوی دور از ذهن به نظر برسد، اما نحوه عملکرد بازار در دو دهه گذشته از سال‌های 1986 تا 2004 کمابیش این طور بوده است.

نتیجه هرچه باشد می‌توان مطمئن بود زمان زیادی طول می‌کشد تا نتیجه این روند مشخص شود.

این غیرممکن است که تنها چند ماه کاهش قیمت برای عربستان کافی باشد تا بتواند اتحاد ایران و روسیه را بشکند یا رشد تولید نفتش شیل در آمریکا را متوقف کند. همچنین غیرممکن است که بازار نفت از سلطه اوپک به سمت یک شرایط رقابتی عادی حرکت کند. بسیاری از سرمایه‌گذاران نفتی که هنوز انتظار دارند قیمتها به سرعت به زمان قبل از کاهش بازگردد احتمالا ناامید خواهند شد. بهترین حالتی که می‌توان درباره قیمت نفت متصور بود این است که در شرایطی که درگیریهای چند ساله بر سر سلطه خاورمیانه و سهم بازار نفت ادامه دارد، یک محدوده قیمتی جدید احتمالا در سطحی پایین تر تعیین شود.

سوال کلیدی این است که قیمت‌های کنونی حدودا 55 دلاری به کف این محدوده جدید نزدیک خواهد بود یا به سقف آن. تاریخ قیمت نفت سرنخ‌هایی را در این زمینه به ما می‌دهد. 40 سال گذشته از زمانیکه اوپک اولین بار در سال 1974 عرض اندام کرد، را می‌توان به سه دوره مجزا تقسیم کرد. از سال 1974 تا 1985 نفت سبک آمریکا بین 48 تا 120 دلار در هر بشکه معامله می‌شد. از سال1986 تا 2004 میلادی متوسط قیمت نفت بین 21 تا 48 دلار در هر بشکه بود(جدا از دوره کوتاه بحران روسیه در سال 1998 و جنگ عراق در سال 1991) و از سال 2005 تا سال جاری نفت مجددا در محدوده سال‌های 1974 تا 1975 میلادی که تقریبا 50 تا 120 دلار بود بازگشته است که این جدا از دو افزایش شدید کوتاه مدت در دوران بحران مالی سالهای 2008 و 2009 است.

آنچه که این سه دوره را مهم می‌کند این است که محدوده قیمت طی 10 سال گذشته بسیار شبیه به دوره سلطه اوپک در سال‌های 1974 تا 1985 میلادی است، اما در دوره 19 ساله 1986 تا 2004 میلادی یک شرایط کاملا متفاوت حکمفرما بود. این امر متحمل به نظر می‌رسد که اختلاف بین این دو دوره می‌تواند از طریق سقوط قدرت اوپک در سال 1985 و تغییر از بازار انحصاری به سمت قیمت گذاری رقابتی برای 20 سال بعد تعریف شود که با احیای قیمتگذاری انحصاری در سال 2005 میلادی به دنبال استفاده اوپک از افزایش تقاضای چین همراه شد.

با توجه به این دوران تاریخی، خط نشانه بین شرایط انحصاری و رقابتی زیر 50 دلار در هر بشکه یک برآورد منطقی از یک سر محدوده جدید قیمت نفت را نشان می‌دهد. اما آیا در سالهای آتی 50 دلار کف قیمت خواهد بود یا سقف قیمت.

چند دلیل وجود دارد که انتظار داشته باشیم محدوده جدید قیمت همانند سالهای 1986 تا 2004، 20 تا 50 دلار باشد. فشارهای فنی و زیست محیطی در حال کاهش تقاضای نفت در بلند مدت و اعمال این تهدید هستند که نفت گرانقیمت خارج از خاورمیانه به یک دارایی کنار گذاشته شده مثل ذخایر عظیم زغال سنگ جهان تبدیل شود. فشار دیگر برای پایین بودن قیمت نفت در بلند مدت شامل لغو احتمالی تحریمهای ایران و روسیه و پایان جنگ داخلی در عراق و لیبی است که باعث خواهد شد نفتی بیشتر از مقدار تولید عربستان به بازار تزریق شود.

انقلاب نفت شیل احتمالا قوی‌ترین دلیل برای بازگشت به قیمتگذاری رقابتی به جای رژیم انحصاری اوپک در سال‌های 1974 تا 1985 و 2005 تا 2014 است. اگرچه نفت شیل نسبتا پرهزینه است تولید آن می‌تواند ساده تر و ارزان تر از نفت متعارف شود. این به معنای این است که تولیدکنندگان نفت شیل اکنون باید به جای عربستان تولیدکننده دارای تولید مازاد در بازار جهانی باشند. در یک بازار واقعا رقابتی عربستان و دیگر تولیدکنندگان کم هزینه همیشه در بالاترین سطح تولید می کنند در حالیکه تولید نفت شیل زمانیکه تقاضا پایین بیاید کاهش و زمانیکه تقاضا بالا برود افزایش می‌یابد. این منطق رقابتی بیانگر این است که هزینه‌های تولید نفت شیل آمریکا که معمولا در محدوده 40 تا 50 دلار برآورد می‌شود باید در آینده سقف قیمت جهانی نفت باشد نه کف قیمت.

از سوی دیگر همچنین دلایل خوبی برای بازگشت به قیمتگذاری انحصاری توسط اوپک بین 50 تا 120 دلار وجود دارد. اعضای اوپک تمایل زیادی برای جلوگیری از بازگشت قیمتگذاری رقابتی دارند و می‌توانند مجددا راهکاری را برای تبدیل شدن به یک کارتل موثر پیدا کنند. اگرچه با توجه به افزایش سهم بازار تولیدکنندگان آمریکایی، قیمتگذاری برای آنها دشوارتر خواهد شد، در صورتیکه اوپک بتواند سال آینده بسیاری از تولیدکنندگان نفت شیل را از گردونه رقابت خارج کند، میتواند سیاست قیمتگذاری خود را اعمال کند. تاثیر کلان اقتصادی پایین بودن قیمت نفت روی رشد جهانی می‌تواند از طریق افزایش فعالیت‌های اقتصادی و تقاضای انرژی به این روند کمک کند.

بنابراین کدام یک از این دو حالت رخ خواهد داد. قیمتگذاری ارزان 20 تا 50 دلاری براساس بازار رقابتی یا قیمتگذاری 50 تا 120 دلاری براساس بازگشت سلطه اوپک.