دستیابی به شاخص موگابه ای در بورس / پیشنهاد مناظره در خصوص شاخص

این نماگر در حالی برخلاف شاخص قبلی یعنی TEPIX نه تنها از نظر قیمت ها بلکه از محل سود تقسیمی شرکت ها نیز تعدیل می یابد که مبالغ حاصل از سودهای تقسیم شده هر ساله در نماگر مذکور انباشت شده و هر روز موجب متورم شدن آن می شوند.

اما نکته مهم در خصوص این نماگر وجود برخی ایرادهای اساسی و بنیادی است که به نظر می رسد طراحی آن چندان مهندسی شده نباشد. چراکه اعمال ارقام ناشی از سودهای تقسیمی در مجامع صاحبان سهام در این شاخص از گذشته تاکنون موجب می شود که حتی در صورت عدم تغییر در قیمت سهام و حتی صفر شدن آنها نیز این شاخص باز هم صفر نشود.

همچنین سود تقسیمی شرکت ها در حالی پس از برگزاری مجامع عادی سالیانه در رقم شاخص کل اعمال می شود که بسیاری از آنها حتی در مدت قانونی تعیین شده یعنی حداکثر هشت ماه پس از برگزاری مجمع نیز به سهامداران خود سودی پرداخت نمی کنند؛ حال آنکه در فصل برگزاری مجامع، شاخص مذکور با بزرگ نمایی بیش از حد مواجه می شود.

چنانچه از این مشکل نیز بگذریم، در بحث تغییرات قیمتی نیز در حالی میانگین وزنی قیمت ها محاسبه می شود که در اکثر شرکت ها میزان سهام شناور آزاد آنها بسیار پایین است. حال آنکه براساس فرمول فعلی ارزش کل هر شرکتی در احتساب رقم شاخص کل اعمال می شود.

جدا از اینکه تنها رقمی در حدود پنج تا 10 درصد سهام اکثر قریب به اتفاق شرکت ها به صورت شناور آزاد در بازار قابلیت معامله دارد. بطوریکه در بسیاری از موارد بخشی از سهام شرکت ها نیز به صورت وثیقه نزد بانک ها بلوکه بوده و قابلیت معامله ندارد؛ اما ارزش کلی آنها در رقم شاخص اعمال می شود. همچنین بخشی از سهام موجود در بازار به سهام عدالت تخصیص داده شده و در عمل قابلیت معامله را ندارد.

به عنوان مثال اگر هلدینگ خلیج فارس که ارزش بازاری آن حدود 40 هزار میلیارد تومان است، با رشد چهار درصدی قیمت سهم خود طی یک روز، به تنهایی می تواند شاخص کل را مثبت کند. بدین ترتیب به نظر می رسد فرمول کنونی چندان آیینه تمام نمای بورس نیست و گواه این مدعا را می توان در افت حدود هفت درصدی این نماگر طی هفته اخیر در مقابل کاهش بیش از 30 درصدی قیمت سهام دانست.

در این شرایط اگر به فرض محال، طی یکسال معاملاتی شرکت ها هیچ سودی تقسیم نکنند، رقم شاخص که تنها از محل تغییر قیمت ها محاسبه شده، نسبت به سال پیش از آن صحیح خواهد بود.

اما براساس فرمول کنونی و انباشته شدن سود سال های متوالی در رقم این نماگر، به وضوح مشخص است که شاخص کل در اقتصاد تورمی ایران به سمت بی نهایت میل خواهد کرد. یعنی با استفاده از این فرمول شاید در اقتصاد تورمی ایران بتوان طی سال های آتی شاخصی زیمباوه ای یا موگابه ای را نظاره گرد بود. بگونه ای که به جای حذف صفر از پول ملی بایستی به دنبال پاک کردن صفرهای پرتعداد رقم شاخص کل باشیم.

از این رو این نماگر نمی تواند به درستی معرف وضع کنونی بازار و نیز کلیت اقتصاد کشور باشد. اما اگر همچنان علاقه به حفظ شاخص فعلی است، بهتر به نظر می رسد که شاخص بازده نقدی یعنی TEPIX نیز همزمان با شاخص بازده نقدی و قیمت به سرمایه گذاران اعلام شود.

در اینجا این سوال مطرح است که چرا بزرگان بورس نیویورک شاخص های متفاوتی را طراحی کرده و این نماگرها در میان سرمایه گذاران این بازارها نیز به محبوبیت قابل توجهی دست یافته اند.

علت این امر را می توان در نمایش واقعیات بازار در شاخص هایی همچون S&P و نزدک دانست. حال آنکه شاخص TEDPIX چندان گویای واقعیت های موجود در بازار ما نیست. زیرا در سال جاری که رشد اقتصادی کشور ما منفی و حدود پنج درصد بوده، شاخص تا نزدیکی مرز 90 هزار واحدی نیز پیش رفت و اگر وضع به همین منوال پیش رود با توجه به پیش بینی رشد اقتصادی مثبت در سال آتی، بایستی در انتظار رشدی قابل توجه در این شاخص باشیم.

همچنین لازم است به مدیران و مسئولان بازار سرمایه یادآوری شود که بالا رفتن یا پایین آمدن شاخص ارتباطی به صلاحیت و عملکرد آنها ندارد و بایستی به مؤسسات خصوصی نیز این اجازه را داد تا شاخص های مناسب تری را طراحی و به فعالان بازار سهام اعلام کنند تا بتوان با استفاده از نماگرهای دیگر مشکلات موجود را رفع کرد. همانطور که در بورس های معتبر دنیا نیز شاخص های مختلفی طراحی و به سرمایه گذاران معرفی می شود.

با این اوصاف و با توجه به دلایل عنوان شده به نظر می رسد نحوه محاسبه شاخص کنونی صد در صد مغایر با وضعیت بورس است و هر یک از مسئولین که ادعا دارند فرمول محاسباتی این نماگر صحیح است، می توانند در یک مناظره از ادعای خود دفاع کنند.

در پایان این گزارش می افزاید، به نظر می رسد طراحی شاخصی براساس سهام شناور آزاد واقعی شرکت ها و نه با لحاظ کردن سهام مدیریتی آنها، بتواند شرایط کنونی بازار را بهتر و دقیق تر بیان کند و شاید تا زمان طراحی چنین نماگری بتوان شاخص بازده قیمتی را که در گذشته استفاده می شده، منتشر کرد؛ چراکه شاخص TEPIX در مقایسه با TEDPIX واقعیات را بهتر نمایان می سازد.

در این راستا بورس نیوز به عنوان سایت خبری و تحلیلی فعال در حوزه بازار سرمایه آمادگی خود را برای معرفی و شاخصی مجزا از شاخص های کنونی اعلام می دارد و این اقدام می تواند توسط سایر مؤسسات خصوصی نیز پیگیری شود تا فعالان بازار سهام در بلندمدت و به صلاح دید خود، از میان آنها شاخصی را که بیشتر نشان دهنده واقعیت باشد، انتخاب کنند.